Schrofer, ontwerper uit de voorhoede
Omslag Les Textes Sociologiques
Jurriaan Schrofer (1926-1990) is als grafisch ontwerper vooral een naam in vakkringen, maar daar buiten kent bijna iedereen het fotoboek Een liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés. Het nihilistische Parijs uit de jaren vijftig, gefotografeerd door Ed van der Elsken en vormgegeven door Schrofer, is een monument in de Nederlandse fotografie.Het boek brak in alles met het oude. Je zou het een voorbode van een nieuwe tijd kunnen noemen. Het was 1956, Provo liet nog tien jaar op zich wachten, maar er was een voorhoede van ontwerpers, architecten en kunstenaars die met een groot zelfbewustzijn een nieuwe blik op de wereld openden. Schrofer stond daar middenin.
Nu is er een boek van Frederike Huygens over werk en leven Schrofer. Het schetst een ruim beeld van die voortijd. Schrofer was zowel ontwerper als art director, hij was bestuurder, docent maar ook directeur van een kunstacademie. Als iemand met zijn vingers overal heeft aangezeten in de naoorlogse ontwerpcultuur, is het Schrofer.
Hij was het type ontwerper dat zich graag met inhoud bemoeit. Met Van der Elsken correspondeerde hij in detail over hoe de beeldverhalen moesten worden verteld. Het fotoboek was een niet-bestaand genre; Schrofer vond het uit. Twee jaar na Een liefdesgeschiedenis volgde – ook met Van der Elsken – Bagara (Afrikaanse foto’s). En nog altijd een feest van beeldrijm is Vuur aan Zee (1958), gemaakt voor Hoogovens.
Opportunistisch kon hij ook zijn: een heldere reclamecampagne voor kruidenier De Gruyter, midden jaren zestig toen hij artdirector was van de Nationale Publiciteits Onderneming. Huygen typeert Schrofer als een multifunctionalist. Hij bleef nooit ergens lang, niet bij zijn vrouwen, niet bij zijn opdrachtgevers, niet bij de kunstacademies. Voor Hoogovens werkte hij slechts maanden, maar het staalbedrijf heeft zijn logo – vijf blokjes waar in het tussenliggende wit een zeester opdoemt – jaren gebruikt.
Net als je denkt dat Schrofer iets te huppelig met zijn talenten omspringt, komt de verrassing van dit boek. In het tweede deel van zijn carrière keert Schrofer naar zijn basis terug: de typografie.
Vanaf de jaren zeventig maakt hij eigenzinnig werk, lettervelden die lopen van mager naar vet, van open naar dicht. Gemaakt met een meedogenloos geduld. Voor onze verwende computerogen lijkt het misschien niet complex, maar dit is allemaal handgetekend. Het zijn zeeën van letters, die verworden tot een fotoraster. Als je door je wimpers kijkt, duiken uit abstracte letterreeksen figuren op, soms zelfs foto’s. Het hangt ergens tussen Escher en de Arabische ornamentiek.
Huygen vertelt dit verhaal in een aangename directe stijl. Misschien is hij niet de meest bekende ontwerper, maar Jurriaan Schrofer is zeker een man die dit boek verdient.
Frederike Huygen: Jurriaan Schrofer: grafisch ontwerper, fotoboekenpionier, art director, docent, kunstbestuurder en omgevingskunstenaar
****
Valiz; 320 pagina’s; euro 39,90.
