Heldere rechten in een Nijmeegs park
Foto Jannes Linders
Het Grotiusgebouw ligt er spiksplinternieuw bij: heel wit en laag, breed uitkragend in de bosrijke universiteitscampus Heyendael. Het steekt heel fris af bij de oudere buurman, de grijze 88 meter hoge Erasmustoren uit de jaren zeventig. Het is duidelijk dat dit Grotiusgebouw, waarin de Faculteit der Rechtsgeleerdheid is ondergebracht, een nieuwe tijd inluidt voor het terrein van de Nijmeegse Radboud Universiteit.
Dit gebouw is een sleutelstuk in de reshufling van de zuidflank van de campus in Nijmegen. Zoals elke universiteitsstad in Nederland wordt in Nijmegen stevig nagedacht over hoe de verblijfskwaliteit van het studielandschap omhoog kan. Niet meer een rijtje saaie faculteitsgebouwen, waar je na het college zo snel mogelijk weg wil, maar aangename studeerhoekjes, horeca en loungeplekken voor sociaal contact.
Steden zoals Delft, Amsterdam, Utrecht en Rotterdam kiezen voor een klassieke campusmix: daar verrijzen studentenwoningen tussen de faculteitsgebouwen. Om een 24-uurs beleving in de campus te krijgen. In Nijmegen doen ze dat niet. Deze stad leunt zwaar op de erfenis van het voormalige landgoed Heyendael: een fraai Engels landschapspark dat aan het begin van de vorige eeuw is aangelegd.
Het nieuwe Grotiusgebouw verhoudt zich nadrukkelijk tot het oude groen doordat het is toegerust met een sterke paviljoenachtige uitstraling. Benthem Crouwel Architects heeft bij het ontwerp van de rechtenfaculteit de sfeer gesnoven van het klassieke Angelsaksische universiteitsterrein. Weinig steen, veel groen. Het nieuwe gebouw met een vierkante plattegrond voegt zich in het park, doordat het veel lager oogt dan het is. Je zien maar drie etages, de vierde, een dakverdieping, wijkt zo ver terug van de gevel dat hij onzichtbaar is vanaf de grond.
Foto Jannes Linders
Heyendael was oorspronkelijk een landgoed van 67 hectare, voor het laatst bewoond door de familie Jurgens. Ze zijn rijk zijn geworden met de boterhandel en oprichters van het Unileverconcern. Industrieel Frans Jurgens liet in 1916 voor zijn gezin een kasteeltje in neorenaissance stijl bouwen op Heyendael, omringd door een Engels landschapspark, inclusief een klassiek sterrenbos.
Die rijke geschiedenis is nadat het landgoed werd overgenomen door het Radboud ziekenhuis en de universiteit steeds meer verstopt geraakt. De gebouwen uit de jaren zeventig – zoals de Erasmustoren – hebben nauwelijks referentie met het park. Het nieuwe masterplan dat is opgesteld, voorziet in terugkeer van sterrenbos – een bos met stervormig padenpatroon bedoeld voor de jacht en houtaanplant. En in een betere rangschikking van de gebouwen, die bovendien een compactere footprint krijgen, waardoor het groen straks weer dominant is.
Zo zie je aan het Grotiusgebouw niet snel af dat het 16 duizend vierkante meter vloer heeft. Het staat lichtjes opgetild boven het maaiveld op een talud (ondergronds is ruimte voor 350 auto’s) en ligt aan een toekomstig plein. Door de uitkraging – de oversteek is twee meter diep – krijgt het een sterke horizontale geleding, die ook de hoogte van gebouw lijkt de drukken. Dat is zeker functioneel in dit park, waardoor je architect onmiddellijk vergeeft dat hij zich schaart in een luifel-trend in de architectuur waarin de laatste jaren nogal gretig wordt uitgekraagd.
Benthem Crouwel Architects hebben een beetje de naam technische architecten te zijn. Het Elicium (bij de RAI in Amsterdam, 2009) is een uitgesproken ‘tech’ aanvoelend gebouw, met zijn aluminium huid. Ze zijn huisarchitect van Schiphol en van hun uitbreiding van het Stedelijk Museum Amsterdam (2012) weet iedereen vooral dat het lijkt op een badkuip door het overvloedig gebruik van kunststof – ook composiet – in de gevel.
Foto Jannes Linders
Maar binnen in deze rechtenfaculteit heeft de architect een andere kwaliteit aangeboord. De plattegrond van het gebouw is er vooral op ontworpen om een levende studieplek te creëren, met een zekere statuur die geacht wordt passend te zijn bij de rechtelijke macht. Het gebouw opent zich vanaf de entree heel helder en ruimharig voor de bezoeker met een statige brede trap die in een groot atrium over bijna de hele diepte van het gebouw naar boven leidt.
Het gebruik van natuursteen in combinatie met hout geeft de ruimte een uitstraling die je eerder met een justitiepaleis associeert dan een leeromgeving. Net zoals de met leer beklede loungeplekken (ontwerp van Studio Groen + Schild). Links en rechts in het atrium zijn de belangrijkste collectieve functies gerangschikt. Vooral de bibliotheek is imposant – rechtenstudenten houden ervan te blokken met de wetboeken op aanraakafstand. Hun bibliotheek met talloze studieplekken loopt over drie etages. Het zijn grote lichte ruimtes, verbonden door open trappen, met lage boekenkasten, waardoor het zicht onbelemmerd is.
Het gebouw is zo ontworpen dat de collegezalen en collectieve voorzieningen zo laag mogelijk in het gebouw zitten. Naar boven toe worden de ruimtes kleiner en meer privé. Het licht valt in het atrium van boven door het glazen dak, waarin zonnepanelen zijn verwerkt. Die lichtinval, de schakering van ruimtes rondom het atrium en de klassieke materialisering van natuursteen, hout en leer maken van het Grotiusgebouw een heldere en aangename studieplek.
