Elicium luidt nieuw tijdperk in voor RAI
Door Bob Witman / 29 september 2009 / de Volkskrant.
AMSTERDAM
De RAI is de hoogte in geschoten. Het is bijna symbolisch hoe het nieuwe Elicium 46 meter hoog uittorent boven de laagbouw waarmee Nederlands grootste congrescentrum sinds 1961 steeds meer in de breedte was uitgedijd. Een nieuwe architect neemt meestal nieuwe opvattingen mee. Dat geldt zeker in het geval van de uitbreiding van de RAI.
Die nieuwe architect is het bureau Benthem Crouwel. Ze zijn door de oude architect zelf, Alexander Bodon (1906-1993), als opvolger aangewezen, nadat Bodon dertig jaar lang huisarchitect was van het complex. Het Elicium – Latijn voor verrukkelijke plek – is het eerste ‘eigen’ RAI-gebouw van Benthem Crouwel, die ook verantwoordelijk zijn voor de uitbreiding van het Stedelijk Museum in Amsterdam. En hun eersteling is direct een statement van jewelste. Benthem Crouwel heeft de RAI uit zijn laagbouwsluimer wakker gekust.
Bodon was een overtuigd aanhanger van de Nieuwe Zakelijkheid en op die traditie heeft Benthem Crouwel voortgeborduurd. Maar toch ook weer niet. Want nu het Elicium er staat, is het duidelijk dat de RAI wel een nieuw stijlicoon kon gebruiken. De originele Europahal van Bodon met die prachtige luie bolling en veel glas, is nog steeds een sterk gebouw en een getuigenis van het vooruitgangsoptimisme van na de oorlog. Toen de auto nog een zegen was voor de mensheid, en de viering daarvan, de AutoRAI, een eigen tempel verdiende.
Maar hoe recenter de uitbreidingen (Westhal 1963, Congrescentrum 1965, Amstelhal 1969, Hollandcomplex 1982 en Parkhal 1993) hoe gedateerder Bodons technisch functionalistische benadering overkomt. Bovendien is het terrein met inmiddels 87.000 vierkante meter aan hallen onvermijdelijk versnipperd geraakt.
Het Elicium lost de meeste van die problemen in een keer op. Door het gebouw pront op het voorplein te plaatsen en met fly-overs aan de bestaande bebouwing te verbinden, is samenhang gebracht. Achter de nieuwbouw en voor het oude Congrescentrum is een nieuw plein ontstaan, waardoor het complex weer een hart heeft. Dat is een winstpunt. Maar het is vooral de vorm van het Elicium zelf die de RAI een duw in de richting toekomst heeft gegeven.
Het Elicium bestaat uit twee haaks op elkaar geplaatste elementen, waardoor het wel wat wegheeft van een opengeklapte laptop. De horizontale unit (de Ballroom) staat op pootjes , vijf meter boven de grond. Op de kont van het horizontale deel is de staande unit geplakt, beide eenheden zijn aan de straatzijde bekleed met geperforeerd roestvrij staal. Slechts enkele smalle stroken zijn uitgespaard voor de ramen. Aan de achterzijde en van opzij zijn de gevels van glas. Het Elicium staat met de kop naar de monumentale Vrijheidslaan van stadsarchitect Berlage uit 1922. De achterzijde kijkt naar het westen op het nieuwe Amsterdam, de Zuidas. Maar het aller- allermooist is het Elicium van de zijkant.
Wat het gebouw een bijna grafische kwaliteit geeft, is dat de constructie als een dikke doorlopende lijn aan beide kopse zijdes zo helder zichtbaar is. Het is of de architect zonder zijn stift van het papier te halen het gebouw in één streep heeft neergezet. De constructielijn slingert als een S met een wijde onderrok van boven naar beneden, van achter naar voor. Die krachtige lijn geeft ook meteen de functiescheiding van het gebouw prijs. Met een Ballroom (een luxe feestzaal van 2500 vierkante meter) in het horizontale deel, vergaderruimte in de billen van het gebouw en kantoren in de hoogbouw.
Met het Elicium heeft de RAI een einde gemaakt aan de discussie over de toekomst. Lang is gedubd of het congrescentrum de stad uit moest, omdat op de huidige locatie niet meer grond beschikbaar komt. Maar weggaan zou het contact met Amsterdam doen verwateren, terwijl juist de nabijheid van de oude en nieuwe stad (Zuidas) de RAI zo bijzonder maakt. Door vierkante meters in de lucht te maken, zegt de RAI duidelijk: wij blijven nog wel even hier. En ze hebben het gebouw gekregen dat, net als de originele RAI van Bodon, geloof in de eigen toekomst ademt.
