Door Bob Witman/ de Volkskrant 14 april 2009
AMSTERDAM
De Zwitserse architect Peter Zumthor heeft de Pritzker Prize 2009 gewonnen, de meest prestigieuze architectuurprijs ter wereld. Zumthor (1943) geldt als een estheticus met een klein maar zeer verfijnd oeuvre. Van de Zwitser wordt een groot project gerealiseerd in Leiden, de Meelfabriek.
Tot Zumthors bekendste ontwerpen behoren de kuurbaden in het Zwitserse Vals, het Kunsthaus in Bregentz (Oostenrijk) en het Kolumba museum in Keulen. Hij werkt vanuit een kleine studio in een gehucht in de Alpen waar hij slechts mondjesmaat opdrachten aanneemt. Zijn faam onder architecten is er niet minder om. Vooral zijn materiaalcombinaties, detaillering en zijn tijdloze moderniteit zijn van een onbetwiste kwaliteit.
Een van zijn specialiteiten is de combinatie van historische elementen en nieuwbouw. Bijvoorbeeld het Kolumba museum in Keulen (2000) dat is gebouwd op de ruïnes van een Gotische kerk die in de oorlog is verwoest. De restanten van de kerkmuren zijn met een groots gebaar in nieuwe, torenhoge en ultramoderne, wanden weggemetseld. ‘Zeer eigentijds, maar ook in harmonie met de historische gelaagdheid van de plek’, zegt de jury van de Pritzker Prize. Tot de kleien mirakelen van zijn werk behoort de Bruder-Klaus kapel, in het Duitse Wachendorf. Beton van buiten, van binnen een houten – dat in vuur is geblakerd – wigwamvorm met druppelvorming opening van grote religieuze kwaliteit.
Een van zijn eerdere projecten, een kuuroord in het Zwitserse Vals (1996), geldt nog altijd als zijn meesterstuk. Zumthor verstopte een badhuis deels in een bergplooi, maar de voorgevel springt zeer gedecideerd en modern uit de rotswand. Voor de wanden gebruikte Zumthorn een lokale kwartsietsteen, die hij in dunne plakken stapelde. Wat doet denken aan de gestapelde stenen van de Romeinse badhuizen. ‘Ik vond dat het gebouw moest zijn als de waterbron’, zegt de Zwitser. ‘Die er al sinds mensenheugenis is. Dat gebouw moet er ook uitzien of het er altijd heeft gestaan.’
In Leiden renoveert Zumthor de Meelfabriek, een groot industrieel complex uit de 19de eeuw. Het is een gezichtsbepalend object waar woningen, ateliers, winkels, galeries en horeca komen. Zumthor was onder de indruk van de structuur van de fabrieken en silo’s die hij intact laat. De gevels waren voor hem niet heilig. Zumthor verraste het stadsbestuur door niet alleen te renoveren maar ook twee forse nieuwe gebouwen aan het complex toe te voegen.
