Hadid en Bach, twee meesters in 1 paviljoen
Door Bob Witman/gepubliceerd 28 mei 2010 / de Volkskrant
Tijdens het Holland Festival 2010 is voor eerst in Nederland werk te zien van de belangrijkste vrouwelijke architect ter wereld: de JS Bach Muziekzaal van Zaha Hadid. Architecte Melodie Cheung (30) van Hadids kantoor in Londen bouwt het op in Amsterdam.
Wat maakt dit ontwerp tot een ontwerp voor Bachs muziek?
‘De JS Bach Muziekzaal is ontworpen voor het solo-werk van Bach. Dat is gelaagde muziek, zorgvuldig geconstrueerd bijna als een complex stuk architectuur. Bach, daar kun je levenslang op studeren en nog nieuwe dingen in ontdekken. Wij wilden dat niet één op één overzetten in een complexe bouwkundige structuur.
Maar wat is het wel, het ziet er uit als een sculptuur?
‘Het is een simpele vorm, een lint van wit elastisch lycra dat slingert, meandert, verbreedt en versmalt. Door de vorm van het lint, wordt een ruimte gecreëerd, het lint omarmt het publiek, de musicus, het biedt akoestiek en de ruimte krijgt er intimiteit door.’
Het doet denken aan zo’n meisje dat zo’n lint krult bij ritmische gymnastiek?
‘We hebben gezocht naar een vorm die zowel de beweging uitdrukt als een bevroren moment weerspiegelt. Het lint hangt stil en drukt tegelijk een continuüm uit omdat er geen begin of einde lijkt te zijn. In dat opzicht verwijst de vorm naar de veellagigheid van Bachs werk.’
Is het architectuur?
‘Het is een mobiele installatie, in 2009 gemaakt voor het Manchester International Festival. Het Holland Festival is co-opdrachtgever, daarna reist het naar Abu Dhabi.’
Hoe dient het ontwerp de muziek van Bach?
‘De directeur van het festival in Manchester, die Zaha Hadid hiervoor heeft gevraagd, heeft gezegd: “ Two masters, three centuries apart”. Maar het is ook de kleinschaligheid van de zaal die de muziek ondersteunt. Bachs solowerk werd oorspronkelijk uitgevoerd in een kleine setting. Er kunnen hier slechts 191 mensen in.’
Hoe klonk Bach in uw werk?
‘Ik heb Piotr Anderszewski, de Poolse pianist, gehoord op de openingsavond. Engelse Suite No 6 in D klein. Het was extreem, intens, mooi, zo dichtbij. Alsof je in een huiskamer luisterde. Het publiek was heel geconcentreerd. En stil, je kon elk krakje in de zaal horen.’
Is de Amsterdamse locatie ook zo intiem?
‘De JS Bachzaal komt in de Gashouder op het terrein van Westergasfabriek. Een adembenemend mooi gebouw. Er zitten akoestische panelen in het lint die ervoor zorgen dat het geluid wordt gereflecteerd, zodat het niet verloren gaat in de ruimte, die groter is dan in Manchester. Maar inderdaad, intiem, ook maar 191 plaatsen.’
Is dit een a-typische opdracht voor een architect?
‘Niet bij Zaha Hadid. Daar werken we naast elkaar aan meubels, producten, het mobiele kunstpaviljoen voor Chanel, grote en complexe gebouwen, maar ook deze installatie. De overeenkomst is dat het allemaal onder het dak van Zaha’s studio gebeurt.’
Anders dan een gewoon architectenleven?
‘Ik denk het wel. Daarom werk ik hier.’
Het lint is erg wit.
‘Heel kwetsbaar. De bouwers dragen handschoenen . Maar dan nog. De hal is heel uitnodigend, mensen komen er massaal op af. Willen het textiel aanraken. Iedereen hier werd bloednerveus van dat wit.’
Amsterdam krijgt een vuilwitte Bach?
‘Het stofatelier dat het lycra leverde hadden een uitstekende tip, uit de oude doos. Baguettes.’
Baguettes?
‘Een wondermiddeltje van bruidsjurk-ontwerpers. Die bewerken de stof met het deeg van Frans stokbrood. Ik vroeg nog, mag het ook gewoon witbrood zijn?’
Maar nee.
‘Franse baguettes. Het schijnt speciaal deeg te zijn. Het lycra wordt er prachtig wit van en glimmend.’
