Villa Palladio

Beeld van The Value Factory

De vijfde Architectuur Biënnale van Shenzhen die 6 december is begonnen, is sterk Nederlandse gekleurd. Met bijdragen van Nederland ontwerpiconen als OMA, het Berlage Instituut en Droog Design, maar vooral door de Nederlandse artistiek directeur van de biënnale: Ole Bouman.
‘De schaal van dit project is enorm’, zegt hij daags voor hij afreist naar Shenzhen. ‘In China krijg je, anders dan vaak in Nederland, een groot mandaat om een dergelijk project vorm te geven.’ Volgens Bouman willen de Chinezen met deze biënnale laten zien dat het ze niet louter om groeicijfers is te doen, maar ook om cultuur, kennis en behoud van industriële monumenten.
Hart van de Chinese Biënnale is een enorme voormalige glasfabriek die het icoon is van de duizelingwekkende economische ontwikkeling van de laatste dertig jaar in het land. Shenzhen was in de jaren zeventig nog een vissersdorp met 30 duizend inwoners. Nu wonen er evenveel mensen als in heel Nederland. ‘Misschien is Shenzhen wel de snelst groeiende stad ooit’, zegt Bouman.

Bouman kreeg de prestigieuze opdracht begin dit jaar, kort nadat hij vertrok als directeur van het Nederlands Architectuurinstituut (NAi). Dat is per 1 januari gefuseerd en omgevormd tot een brede designinstelling die nu de naam Het Nieuwe Instituut draagt.
De Nederlander wilde geen statische architectuurtentoonstelling organiseren, maar een dynamische biënnale. ‘De verlaten fabriek wordt in drie maanden tijd getransformeerd tot een centrum van cultuur en kennis. Het moet een blijvende ingreep zijn, geen tijdelijke manifestatie.’ Als de biennale voorbij is, is de kans groot dat sommige programma partners zoals als de technische universiteit MIT en het museum MoMA er met een dependance in doorgaan. ‘De glasfabriek moet een nieuw hart gaan vormen van het stadsdeel.’
Dat de gesloten glasfabriek niet is opgeofferd voor nieuwbouw, is uitzonderlijk. China is een land dat net zo hard sloopt als het bouwt. ‘Dit toont aan dat er een transitie gaande is. China heeft erkend dat het gebouw een grote cultuurwaarde vertegenwoordigt. Dat is nieuw.’ Het is een complex’, zegt Bouman, met een ‘bijna Louis Kahn-achtige kwaliteit’, een verwijzing naar de fameuze Amerikaanse modernist.
Bouman noemt de fabriek The Value Factory. ‘Omdat deze Biennale gaat over waardecreatie, waarde door middel van cultuur en kennis.’ Zijn plan is inmiddels niet alleen meer een cultuurinitiatief, maar de stad ziet het ook als een infrastructureel project. Het budget dat voor de manifestatie beschikbaar is, is in de loop van het jaar meer dan vertienvoudigd. ‘Het gaat niet alleen meer om cultuurgeld, maar ook geld voor wegen en renovatie.’
Shenzhen, dat sinds 2005 de biënnale organiseert, heeft nu al wat Nederlandse tintjes. Er staat een zeshonderd meter hoge tv-toren, een van de hoogste bouwwerken ter wereld, ontworpen door Mark Hemel en Barbara Kuit (IBA Architecten) in het nabijgelegen Guangzhou. Onlangs opende de nieuwe Shenzhen Stock Exchange, een ontwerp van bureau OMA.
De vele partijen die Bouman heeft uitgenodigd voor deze Biennale, dragen bij in de vorm van work in progress. Rem Koolhaas werkt er aan zijn project voor Fundamentals, dat op de Architectuur Biënnale van Venetië in juni te zien zal zijn, een onderzoek naar de basiselementen van de architectuur. Het is een ‘werkbiënnale, met de glasfabriek als hoofdpersoon’, zegt Bouman.

Biennale Shenzen, UABB, 6 december, t/m 28 februari. Met Berlage Instituut, OMA, Droog Design. Het Nederlandse architectuurtijdschrift Volume brengt een themanummer als catalogus uit.