Villa Palladio

Bij de meeste sporten komen wel spierballen kijken en spierballen, dat is wat de stad Eindhoven heeft gebruikt om zich te profileren als topsportstad. Vlakbij het Pieter van den Hoogenband Zwemstadion is nu 15 duizend vierkante meter sport- en onderwijsfaciliteit gebouwd: de Fontys Sporthogeschool, een ontwerp van Mecanoo architecten.

De school voor 2.000 sportstudenten staat in de Genneper Parken, aan de zuidzijde van de stad waar de sportlocaties zijn gecentreerd. Een ijsbaan, het stadion van FC Eindhoven, een vijftigmeterbad en een indoorhal. Sinds eind oktober officieel aangevuld met de vijf les- en wedstrijdzalen van de hogeschool en een klimhal van 15 meter hoogte, die uittorent boven het uit zwart baksteen opgebouwde ontwerp van Mecanoo.

Sporthallen zien er zelden gezellig uit. Het zijn gesloten donkere dozen, volgestopt met techniek die noodzakelijk is om een wedstrijdcertificaat te krijgen. Ook in de Genneper Parken ogen veel gebouwen na zonsondergang nogal ‘incommunicado’. Dat was de eerste uitdaging voor Mecanoo: een transparant en sociaal gebouw te maken. Sociaal in de zin dat het ook ‘s avonds leven uitstraalt en de sporters zich tussen inktzwarte gebouwen niet onveilig voelen.

Dat uitgangspunt heeft het uiterlijk van het gebouw bepaald. Op één hal na zijn alle sportzalen van de grond opgetild naar de eerste etage. De begane grond is een plint van volledig glas geworden, kleurig verlicht, waarin de functies van de school in een oogopslag zichtbaar zijn. Het gebouw is een kijkdoos die aan vier kanten open is. Je ziet de kantine, de lobby, de mediatheek, de lockers en studieplekken; fel oranje en beschilderd met silhouetten van sporters.

Het gebouw oogt door die opzet een beetje als een Bulgaarse gewichtheffer: smalle beentjes een gespierd lijf dat naar boven zwaarder wordt. Vanaf de eerste etage is de gevel van baksteen vrijwel volledig dicht. Alleen de noordzijde heeft smalle hoge vensters waar de theorielokalen zich bevinden. Het zwarte steen is op verschillende plaatsen open gemetseld, zodanig dat er sportende figuren in de gevelwand verschijnen.

Eigenlijk is het gebouw een glazen plint met een daksculptuur van baksteen. Het ‘dak’, dat is alles boven de begane grond. Daar zitten ook de dichte dozen, de sportzalen. Het is een blokkerig landschap met sterk wisselende hoogtes. De hoge klimhal steekt er bovenuit en heeft als enige wel een venster, enorm groot zelfs, dat ‘s avonds werkt als het scherm van een drive-in-bioscoop.

De architect had twee opdrachtgevers, onderwijsinstelling Fontys en de gemeente Eindhoven. Overdag is het gebouw een school, na vieren is het eigendom van het stadse verenigingsleven. In de foyer op de eerste etage wordt overdag gestudeerd, tegen de avond komen de leden van de volleybalclub en de zaalvoetballers erin en kan de bar open. De sportfoyer kijkt ook uit op het veld van FC Eindhoven en doet dienst als viplounge bij voetbalwedstrijden.

Voor de identiteit van de binnenruimte is hal nummer 1, de enige op de begane grond, de belangrijkste zaal. Hij staat midden in het gebouw en voldoet niet aan wedstrijdeisen, omdat hij rondom is beglaasd. Deze zaal is de ziel van de school. Overal waar je loopt in het gebouw, kun je sportende studenten zien. Al bij de entree kijk je dwars door de ruimtes heen. De sportcontext van het ontwerp wordt door het zicht op de glazen trainingszaal in een keer helder.

Het is een goede zet geweest om deze zaal uit het wedstrijdsegment te halen. Het breekt het gebouw open. Overal ontstaan doorkijkjes. Overal hangen sportstudenten in Adidasbroeken op de knusse werkplekken die rond de gangen en de hallen zijn gegroepeerd. Slippers aan de voeten, laptop op schoot. Als ze hun nek draaien, zien ze hun klasgenoten zwaaien in de ringen. Het complex ademt aan alle kanten sport.

Het ontwerp van Mecanoo voor de Fontys Sporthogeschool is een mooie toevoeging aan de scholentypologie in Nederland, zij het dat het dat het een zeldzaam type is: er zijn er slechts vier van. Alleen het ‘gewicht’ van de daksculptuur ten opzichte van de onderlaag van glas roept vragen op. Door de grote gesloten volumes van de hallen uitgevoerd in zwart baksteen, oogt het dak zwaar.

Maar het belangrijkste is dat de architect erin is geslaagd de dubbele functionaliteit van het gebouw vorm te geven: het bedient zowel de sporters van Eindhoven als de studenten. Dat is knap bij een technisch complex gebouw. En Eindhoven, dat met behoorlijk wat lobbygeweld deze sportschool binnen heeft gehaald ten koste van Sittard en Tilburg, heeft haar sportambities in de Genneper Parken zeker een dienst bewezen.

Dit artikel is geplaatst in de Volkskrant van 7 januari 2013/auteur Bob Witman