Villa Palladio

Gielijn Escher (1945) is een vaste en solitaire waarde in grafisch Nederland. Een notoire posterontwerper, met een grote voorliefde voor het handwerk. Hij ontwierp niet alleen affiches, hij legde er ook een grote verzameling van aan en leidde een tijdlang een eigen plakbedrijf. Over die totale posterliefde gaat de tweetalige monografie Gielijn Escher – Leven voor affiches / Living for Posters, waaraan ook een tentoonstelling is gekoppeld.

Escher komt net na de grote generatie Nederlandse grafici: Wim Crouwel, Jan van Toorn en Dick Elffers, mannen met geboortedata voor de oorlog. Escher respecteert ze, vooral Crouwel. Dat zie je in zijn benadering. Hij is minder formeel en rechtlijnig dan Crouwel, maar deelt diens voorkeur voor de typografische oplossing en gebuikt zelden illustraties of fotografie.

Dat levert veel tekstuele affiches op, waarbij de twist moet komen van een grafisch grapje, zoals bij de aankondiging van een klapstoelententoonstelling. De A van ‘klapstoel’ is daarin een meubeltje geworden. Of een aankondiging van de Matthäus Passion waar de belettering een kruis vormt.

Escher is een zoon van de componist Rudolf Escher. De grote M.C. Escher was zijn oudoom. Deze illustere graficus was niet per se een fan van zijn neef. Hij schreef hem kort voor zijn dood in 1972 dat hij ‘kotsmisselijk’ werd van de dieppaarse kleuren en gebruikte lettertypes. Gielijn Escher is niet het type dat daar erg mee zit. Hij is behoorlijk eigenwijs. Toen een opdrachtgever naar een andere ontwerper overstapte, maakte hij ongevraagd toch nog een affiche voor ze en plakte deze overal in de stad op.

Escher heeft een scherp gemarkeerd oeuvre, nooit heel frivool. Vrijwel al zijn affiches zijn gemaakt voor cultuurinstellingen, commerciële opdrachten zijn zeldzaam en er zit maar een enkel politiek werk bij, zoals een poster tegen de Chileense dictatuur (1983) en voor het Medisch Comité Vietnam (1977). De computer heeft hij altijd gemeden, ambachtelijkheid was cruciaal voor hem. Hij stond naast de zeefdrukpers, sneed zijn films voor offset zelf. Veel van zijn werk heeft die diepe verzadigde kleuren die je alleen goed krijgt als je weet wat je doet.

In de jaren tachtig leverde hij zijn beste affiches, voor toneelgroep Baal en vooral dansgroep Krisztina de Châtel. Voor Baal maakte hij pure typo-affiches, met de Block, een lekker zware letter die door zijn ronde hoeken toch vriendelijk blijft. En de moderne dans van De Châtel gaf hij af en toe licht grafische ornamenten mee: lijnen, muzieksleutels. Gedoseerd en abstract, passend bij de dans, en door de jaren heen niets van zijn kracht verloren.

In Mienke Simon Thomas’ toelichtingen in Leven voor affiches krijg je slechts sporadisch een glimp mee van de eigenzinnigheid van de mens Gielijn Escher. Hij schotelde zijn klanten altijd maar één ontwerp voor, er viel niets te kiezen. ‘Ik weet immers zelf welk voorstel het beste is.’

Mienke Simon Thomas: Gielijn Escher – Leven voor affiches / Living for Posters. ****

De Buitenkant; 192 pagina’s; € 29,50.

ISBN 978 94 909 13 23 6.

Expositie in Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam, tot 9 september.