Villa Palladio

Wytze Patijn neemt afscheid als decaan van de faculteit Bouwkunde in Delft. Hij vindt Westraven, het Rijkswaterstaatkantoor langs de A12, het beste gebouw van Nederland.

Zijn nieuwe werkkamer is al honderd jaar oud, maar ruikt nog vers van de opknapbeurt die deze week is afgerond. Het is een mooie hoekkamer in zo’n  vroeg twintigste eeuws in neo-stijl Delfts pand, een ontwerp van oud-rijksbouwmeester Jan Vrijman. Ooit werden hier de mijnbouwingenieurs opgeleid, die de nieuwe economie van Zuid-Nederland moesten opstuwen.

Nu zit hier de nieuwe stadsbouwmeester van Delft en bouwheer van de universiteit Wytze Patijn (63). Vandaag, 27 januari 2011, neemt hij afscheid als decaan van de faculteit Bouwkunde, met een symposium over ‘de toekomst van de architect’. Nee, zegt hij meteen maar, ‘Ik ben niet somber over de architectuur of over de positie van de architect. Integendeel.’

Het is waar dat er door de crisis weinig werk is. Het is ook waar dat veel architectenbureaus krimpen of op de fles gaan. ‘Maar een tijd wat minder bouwen, is ook een zegen. De Nederlandse architectuur heeft de afgelopen twintig jaar een enorme hausse gekend. Dat er tijd is om na te  denken over de toekomst, over duurzaamheid, dat lijkt mij heel gezond.’

Patijn zit in een gebouw van een ‘voorganger’. Voor hij decaan werd was hij zelf vijf jaar rijksbouwmeester (1995-2000).  Niet alleen daarom is dit pand voor hem een geschikte werkplek. Het is een gerenoveerd gebouw. Renovatie, herbestemming,  is Het h een van zijn stokpaardjes. Dat was het voor de architect Patijn,  voor de rijksbouwmeester en dat was het voor de decaan die in 2008 geconfronteerd werd met een dramatisch brand. De oude faculteit Bouwkunde (1970) van het roemruchte bureau Van den Broek en Bakema ging verloren.

Terwijl de buitenwacht dacht aan prestigieuze nieuwbouw en er 25 miljoen euro beschikbaar kwam uit Den Haag voor een ‘iconisch gebouw’, koos Patijn voor een  lelijk eendje, Zijn oog viel op de oude scheikunde faculteit,  een nogal traditioneel gebouw uit 1923 van architect G. van Brecht, dat door iedereen werd versmaad en leeg stond. Maar o wonder, het gebouw werd opgeknapt en iedereen was verrast door de herwonnen schoonheid van het pand.

‘ Vriend en vijand zijn het over eens dat het een prachtige oplossing is.’ Echte duurzaamheid, is ook kijken wat er behouden kan blijven. Niet te snel slopen. Niet te snel nieuw bouwen. ‘Dit is een gebouw met zes meter verdiepingshoogte. Die kwaliteit krijgt je nooit terug bij nieuwbouw.’

Pijnpuntje. Nu wil Den Haag de 25 miljoen euro terug. Want er is geen iconisch gebouw neergezet. ‘Dat is bureaucratisch geneuzel. Natuurlijk is het gebouw een icoon geworden. Een heropgericht icoon. Dit gedoe gaat alleen maar om kleine lettertjes en geld, niet om opvattingen.’

Patijn is bijna vijf jaar decaan geweest van de afdeling Bouwkunde van de Technische Universiteit Delft, een van meest gewaardeerde architectuuropleidingen van Europa. Met grote aantrekkingskracht op buitenlandse studenten.  ‘Ik schat dat 20 tot 30 procent van de studenten niet uit Nederland komt.’  Tussendoor, ook toen hij rijksbouwmeester was, is hij altijd architect gebleven. Zijn laatste project is de ‘fietsappel’, een innovatieve fietsenstalling (2010) bij het station in Alphen.

‘Die combinatie van creativiteit en organiseren, is wat me aanspreekt.’ Want vergis je niet, zegt hij. ‘Architectuur is een praatvak. Je praat om mensen te overtuigen van een idee, een concept. Je praat om budgetten te krijgen, om vergunningen te krijgen. Het is vooral heel veel praten. Ik ken fantastische ontwerpers die niet doorbraken, omdat ze het verhaal niet konden vertellen.’

Wat hij heeft geprobeerd als decaan is het internationale aanzien dat de Nederlandse architectuur heeft verworven, in het onderwijs binnen te halen. ‘Hoogleraren  als Winy Maas zijn vertegenwoordigers van die generatie succesvolle architecten.’  Patijn was het overigens die Maas en zijn twee partners van MVRDV  uitnodigde voor de wereldtentoonstelling van Hannover in 2000, waar hun gestapelde ecologische paviljoen een internationale doorbraak inluidde.

Wat Nederlandse architecten in het buitenland zo succesvol maakt, is volgens Patijn ‘een mix van pragmatisme en visionair denken.’ Dat succes is echt uitzonderlijk. Het hielp dat er ook veel werk was. Er is zo veel gebouwd de laatste twee decennia. ‘Als je kijkt hoe het hart van Den Haag,  Rotterdam met de Kop van Zuid en Amsterdam met Zuidas en IJ-oevers, zijn veranderd. Dat zijn grote bewegingen.’

Ook daarom is een denkpauze door de crisis niet slecht. ‘Er is niet alleen veel gebouwd, ook veel gesloopt. Terwijl we zuinig moeten zijn op onze cultuurhistorie.’ Zo begrijpt Patijn niet dat in Den Haag de oude ministeries van Justitie  en Binnenlandse Zaken zijn gesloopt, net als de Zwarte Madonna van Carel Weeber. ‘Je moet toestaan dat architectuuropvattingen uit verschillende tijden naast elkaar zichtbaar blijven.’

Als je hem vraagt wat hij het mooiste gebouw van Nederland vindt, kijkt hij dan ook na een ‘hernieuwd’ gebouw: Westraven van Rijkswaterstaat langs de A12. Een kantoorkolos uit de jaren zestig die door iedereen was opgegeven, maar een prachtig tweede leven kreeg van het bureau Cepezed. ‘Dat is de toekomst, dat is echte duurzaamheid.’